David Borman, mannelijk verloskundige

Het aantal mannelijke verloskundigen in Nederland is net niet meer op een hand te tellen, maar het zijn er niet veel: vandaag de dag is 99% van de verloskundigen vrouw. Speciaal voor (Future) Dad sprak ik met de uitzondering op deze regel. David Borman werkte ruim tien jaar als verloskundige en geeft nu trainingen aan verloskundigen en vaders. ‘Het viel me op hoe veel mannen geen idee hadden wat ze konden verwachten bij een bevalling. Daar moest verandering in komen.’ 

De eerste vraag die ik David stel, heeft hij al tientallen keren beantwoord, namelijk die van zijn beroepskeuze. Waarom wilde je als man verloskundige worden?
‘Nadat ik in militaire dienst was geweest wilde ik een medisch vak uitoefenen, dat had ik van huis uit meegekregen. Geneeskunde leek me niets, dan was ik teveel bezig met zieke mensen. Zo kwam ik al gauw uit op verloskunde, waar je wel medisch bezig bent, maar dan met gezonde mensen. Dus ik meldde me aan bij de vroedvrouwenschool in Kerkrade, zo heette dat toen echt.
Toen ik afstudeerde, als enige man dat jaar, was ik dus verloskundige. Maar wat zegt dat eigenlijk? Het daadwerkelijke verlossen kan iedereen, verloskunde is meer dan dat, je bent eigenlijk risico-selectiedeskundige. Gedurende de gehele zwangerschap en bevalling (en zelfs in de kraamtijd) ben je bezig met of iets goed gaat of niet. Constant moet je risico’s uitsluiten aan de hand van je medische kennis en ervaring.
Tien jaar lang ben ik praktiserend verloskundige geweest. Ik begon als waarnemer in praktijken en ging later noodgedwongen werken als klinisch verloskundige. Dan ben je met name in verloskamers in ziekenhuizen te vinden. Dat beviel me uitstekend. Het beroep van verloskundige is in wezen heel solistisch, maar in een ziekenhuis merk je dat het teamwork wordt. Daarnaast ben je vooral met de bevallingen bezig daar, ik heb bijna 2000 baby’s ter wereld gebracht.

Toch kan ik me voorstellen dat niet alle vrouwen het even prettig vinden als er ineens een man aan hun bed staat. Hoe heb jij dat ervaren?
Vandaag de dag is 1% van de verloskundigen in Nederland man. Dus ja, je bent wel een soort unicum. Het is inderdaad vaak wennen voor zwangere vrouwen. De eerste reactie is doorgaans verbazing, maar eigenlijk wordt het meteen geaccepteerd. Ooit begeleide ik een bevalling van een vrouw, die aanvankelijk heel negatief over mij was. Ik gaf haar advies over het verloop van de bevalling, over wat ze zou gaan voelen en bereidde haar voor. Uiteraard kwam het uit zoals ik besprak. Dat vond ze ongelofelijk, dat ik dat als man, die nooit zelf een kind had gedragen, dat wist. Ze was helemaal om. Ik weet nog dat ik dacht: grappig, ik heb genoeg vrouwelijke collega’s die geen kinderen hebben en dat ook nooit gevoeld hebben.
Misschien had ik ook wel het voordeel dat ik in het ziekenhuis werkte. Veel gynaecologen die er rondlopen zijn ook man. Daarnaast kom ik pas aan het bed als de bevalling begint, en de meeste vrouwen zijn wel met wat anders bezig dan zich druk maken om wie ze gaat begeleiden.
Ik schreef ooit een scriptie over hoe cliënten aankeken tegen een mannelijke of een vrouwelijke verloskundige aan het bed. Grappig genoeg kregen mannelijke verloskundigen in mijn onderzoek de meest positieve feedback. Blijkbaar vinden vrouwen het heel bijzonder dat je dit vak als man kan en word je daarom geprezen. Toch kwamen er duidelijke verschillen aan de orde. Empathie van mannen werd op een andere manier beoordeeld dan empathie bij vrouwen. Maar het resultaat was hetzelfde. Eigenlijk was mijn conclusie dat sekse geen enkele rol speelt.

Momenteel ben je niet praktiserend verloskundige. Was er toch minder plek voor jou als man, waardoor je besloot te stoppen met het actief bezigen van je vak?
Ik was dol op mijn vak, maar moest stoppen vanwege gezondheidsredenen. In mijn tijd als verloskundige was ik altijd al stagebegeleider, dus een trainersopleiding was een logisch vervolg. Dat ben ik gaan uitbouwen en ik ben doorgegaan met onderwijs gaan geven. Als afstudeeropdracht heb ik try-outs gegeven van mijn cursus ‘Aanpakken voor aanstaande vaders’. Dat was in 2009. Ik was toen een van de eerste die zich überhaupt richtte op jonge vaders. Voor ik het wist kreeg deze cursus landelijke bekendheid.

Hoe kwam je op het idee om die cursus te geven en hoe verklaar je het succes en de aandacht die je er nu nog steeds voor krijgt?
Puur vanuit mijn werk als verloskundige kwam ik op het idee voor de cursus. Mannen stonden vaak totaal onwetend aan het kraambed. Dat leverde soms zelfs hinderlijk gedrag op. In de weg staan, uit onmacht handelen, of zelfs agressief worden. Ooit vloog een man me aan en schreeuwde: ‘En nou moet je wat doen, het gaat mis!’ terwijl de bevalling uiterst voorspoedig verliep. De man had geen idee hoelang een bevalling kon duren en met hoeveel pijn dat gepaard kan gaan. Dit gebeurde vaker. Dan nam ik zo iemand mee de kamer uit om hem even in te lichten en te kalmeren. In de praktijk deed ik dat een aantal keer per week. Dus ik dacht: waarom zou ik dit niet professionaliseren? En dat bleek een gat in de markt. Het was de enige cursus door iemand die ervoor opgeleid was.
In eerste instantie was ik verbaasd dat mannen zo weinig op de hoogte waren. Maar dat veranderde door mijn eigen ervaring van vader worden. Ik dacht dat ik wel wist hoe het ging, ik was immers verloskundige. Maar ik was nog nooit vader geworden. Ineens zat ik ernaast, kreeg ik de boekjes, magazines en informatiebrochures, die bijzonder veel overeenkomsten met vrouwenbladen hadden. En dacht ik: dit ga ik ook niet lezen. Toen begreep ik pas dat mannen helemaal geen voorkennis hadden, dat ze helemaal niks wisten. De finale klap op dat inzicht kreeg ik van mijn eigen vrouw. Zij zei na de bevalling van onze eerste: ‘Ik heb zo veel aan je gehad, hoe doen die vrouwen het van wie de man geen verloskundige is?’ Tja, en dat is ongeveer de rest van de wereld. Toen dacht ik: ik heb wel iets te delen.
Inmiddels doe ik de cursus al 12,5 jaar, zo’n twintig keer per jaar, voor groepen van 15 tot 45 man. En we hebben nog steeds stappen te maken hoor. Bevallingscursussen voor zwangere vrouwen worden vergoed, die voor hun partners niet. Het gekke is: als een man meegaat naar de zwangerschapsyoga van de vrouw krijgt hij het wél vergoed. Ik kan me daar soms best boos om maken, over yogadocentes die zelf twee keer bevallen zijn en allemaal informatie geven over hoe een bevalling werkt, zonder ervoor opgeleid te zijn. Vaak wordt de plank daarin ook nog eens misgeslagen. Dat ergert me. Ik leer de mannen op mijn cursus toch ook niet de zonnegroet? 

Je schreef meer dan tien jaar geleden ook het boek ‘Aanpakken voor Aanstaande Vaders’. Wat was je doel daarmee?
Gek genoeg had ik er geen doel mee, het was eerder toeval. Ik was nog niet zo lang bezig met de cursus en het begon eindelijk lekker te lopen. Een van de deelnemers kende iemand bij een uitgeverij en die kwam haar op een verjaardag tegen. ‘Ik heb nou zoiets leuks gedaan, daar móét een boek van komen!’ En toen werd ik ineens benaderd door die uitgever. Ach, waarom niet, dacht ik.
In 2013 kwam inderdaad mijn boek Aanpakken voor Aanstaande Vaders uit. Ik had er eigenlijk weinig verwachtingen van, maar tot mijn verbazing ging dat boek het land in, dook het ineens overal op. Ik werd ineens ook door professionals gevonden en werd gevraagd voor cursussen en de  Verloskunde opleidingen. In het vakblad van de Kraamzorg werd mijn boek geadviseerd als literatuur voor de opleiding. Zonder dat ik het wist had ik iets vernieuwends geschreven, iets wat er niet was. Er kwamen regionale en landelijke interviews. Zelfs de NOS besteedde er aandacht aan. Pas nu besef ik dat dat heel bijzonder is. Toen had ik niet echt door dat het vrij uniek was wat ik had gemaakt. Net als dat ik nu pas inzie dat het bijzonder was dat ik als man verloskundige was. Ik heb het altijd gedowngrade, en dat is maar goed ook, want daardoor bleef ik geconcentreerd op mijn vak en niet op mijn imago.
Inmiddels zijn we 11 drukken en meer dan 10.000 exemplaren verder. Daar ben ik toch wel trots op. Nog steeds krijg ik mailtjes van jonge vaders waarin ze me bedanken, dat is iets moois.

Een goedlopende cursus en een bestseller. Je klinkt als een man met een missie. Waarom is dat betrokken vaderschap zo belangrijk voor je?
Ik had aan den lijve ondervonden hoe slecht mannen doorgaans zijn voorbereid. Het gaat niet alleen om het volgen van een cursus, het gaat om voorbereiden in de breedste zin van het woord. Lees je in, ga mee naar de verloskundige, praat met elkaar. Als je ook maar een beetje bent voorbereid is dat voordelig voor zowel jou als je partner. De kans op teleurstelling van de bevalling is veel kleiner, en je krijgt reële verwachtingen. Er is veel onderzoek gedaan naar de betrokkenheid van vaders en hoe essentieel die is. Ook al is een bevalling ongelofelijk zwaar geweest, je kan deze ervaring beter wegschrijven als je een gedegen voorbereiding hebt gehad. Als ik zie dat de laatste jaren veel vrouwen te maken krijgen met een trauma na de bevalling, denk ik dat je als goed voorbereide man veel positiviteit kan bijdragen. Dat betekent dus je rol goed kennen en ook in die rol stappen.
Die rol is als actieve mede-ouder. In de zwangerschap sta je er als man vooral naast. Je kan wel helpen met alle voorbereidingen, maar je voelt het kind niet. Bij de bevalling kun je echt actief aanpakken. Ik beschrijf die rollen vaak in vergelijking met sport. Eten en drinken verzorgen voor je topsporter: wat is nu handig dat ze eet. Maar ook: hoe coach je goed. Een natte washand op haar hoofd leggen tijdens de zware moment is misschien een cliché, maar het zorgt wel echt voor een positieve bijdrage.
Door je beter voor te bereiden, weet je beter wat je kunt verwachten. Veel mannen zeggen: bij de tweede ga ik het anders doen. Ik denk dat als je mijn boek leest, of een cursus volgt, je dat niet zo snel zult zeggen. Het is ook een misverstand dat de meeste mannen denken: ik zie wel. Bijna alle mannen hebben spanningen voor de bevalling en willen zich graag voorbereiden. Ze weten alleen niet altijd even goed hoe. De meest gestelde vragen van mannen zijn: ‘hoe kan ik mijn vrouw helpen tijdens de weeën’ en ‘hoe gaat zo’n bevalling eigenlijk?’ Ik hoop mannen zo beeldend mogelijk mee te nemen zonder dat het plastisch wordt. Je hoeft bij mijn cursus geen bloederige foto’s en video’s te verwachten. 

Het lijkt me moeilijk om in je eentje de wereld te veranderen. Er zijn nog steeds veel vaders die zich niet gehoord voelen tijdens de zwangerschap van hun vrouw. Moet het stimuleren van de betrokkenheid van vaders ook niet veel meer een vast onderdeel worden binnen de opleiding voor verloskundigen?
Ja, dat denk ik wel. De vader is nu nog te vaak niet onderdeel van het gesprek bij de verloskundige. Sla een willekeurige website open van een verloskundige en alles is je en jij, maar altijd rechtstreeks aan de vrouw gericht. Gelukkig begint hier iets te veranderen. Steeds meer verloskundigenpraktijken hebben in ieder geval al een pagina voor vaders. Ik hoop dat mijn lessen en trainingen aan deze verandering hebben bijgedragen.
Het begin is er, maar we hebben nog een lange weg te gaan. Momenteel geef ik één keer per jaar bij één van de vier verloskundige-opleidingen twee uur les. Bij de andere opleidingen word ik nog wel eens ingehuurd door de studentenverenigingen. De behoefte bij de andere opleidingen is er dus wel, maar het betrekken van de partner is geen vast onderdeel van het curriculum. Dat zou het wel moeten worden. We moeten die blinde vlek weg gaan halen en zorgen voor een betere betrokkenheid van vaders.
Een van de belangrijkste dingen is het besef dat de partners van zwangeren (meestal mannen) andere behoeften kunnen hebben. Dat kan gaan om basic info, en dan vooral om de manier hoe het aangeboden wordt. Wat ik aanleer bij trainingen voor verloskundigen is dat mannen en vrouwen gewend zijn op een andere manier te reageren. Bijvoorbeeld: een vrouw zal makkelijker zeg: ‘Ik zie op tegen de bevalling’. Een man wordt in onze maatschappij nog steeds niet geacht gevoelens te uiten. Zeker niet bij een vreemde vrouw. Daarnaast worden mannen geacht alles te weten (een man zal niet snel de weg vragen, of in een supermarkt vragen waar de crackers liggen). Door mannen op een andere manier te benaderen met dezelfde vraag, maar dan dus anders gesteld, kun je de man beter betrekken en voorbereiden. Aan een vrouw kun je vragen: ‘Hoe voelt het voor jou, dat de bevalling dichterbij komt?’ Een man kun je beter anders bevragen, bijvoorbeeld: ‘Ik weet dat veel mannen ertegen op zien om hun vrouw pijn te zien hebben. Hoe is dat voor jou?’ Het is inhoudelijk dezelfde vraagstelling, maar op een andere voorzien in de behoefte.
Een ander voorbeeld is dat verloskundigen vaak zeggen: ‘Ik betrek de man, door bijvoorbeeld aan de buik te laten voelen’ Daarbij gaan ze voorbij aan het feit dat veel mannen dat eng of onprettig vinden. Dus je kan dat veel beter rustig inleiden en uitleggen en checken. Uiteindelijk gaat het vooral om het gesprek openen, niet alleen met de moeder, maar ook met de vader.
Het resultaat is dat jonge ouders tevredener terugkijken op de zwangerschap en de bevalling. Iedereen heeft uiteindelijk baat bij een betrokken vader gedurende de zwangerschap: zowel verloskundige, als zwangere, als vader zelf. En uiteindelijk de maatschappij, want het draagt bij aan meer gelijkwaardigheid.

Tot slot: welk advies zou je aanstaande vaders nu mee willen geven?
Heb geen medelijden, maar wel medeleven.

David Borman was een van de weinige mannelijke verloskundigen in Nederland. Sinds 2009 geeft hij speciaal voor aanstaande vaders de geroemde cursus ‘Aanpakken voor aanstaande vaders’. In 2013 verscheen zijn boek met de gelijknamige titel bij uitgeverij Het Spectrum. Momenteel werkt David aan een nieuw boek: ‘Je eerste 1000 vaderdagen’ dat in het najaar van 2022 zal verschijnen. Meer informatie over de cursus en het boek vind je op www.vadercursus.nl.